Jak pomóc dziecku z depresją?

Depresja u dzieci i nastolatków to w ostatnich latach coraz częstsze zjawisko. Odpowiednie wsparcie okazane dziecku przez rodziców lub opiekunów jest w tym przypadku kluczowe. Już sama próba zrozumienia choroby to duży krok do pomocy. Czym objawia się depresja u dzieci i w jaki sposób można pomóc im poradzić sobie w tym trudnym okresie?

Czym jest depresja?

Depresja to wyjątkowo podstępne schorzenie endogenne, które może dotknąć człowieka niezależnie od wieku oraz sytuacji życiowej. Nie są to zwykłe wahania nastroju, które zdarzają się każdemu – a często właśnie z nimi jest mylona. To choroba, czasem nazywana cywilizacyjną, która nieleczona może doprowadzić nawet do prób samobójczych. Przyczyny depresji nie są do końca znane, jednak można uważać, że do jej rozwoju przyczyniają się m.in. czynniki zewnętrzne i psychologiczne. Charakteryzuje się ona różną intensywnością, a u każdej z chorych osób może objawiać się inaczej. Jedno jest pewne – jest ona coraz bardziej powszechnym problemem, zarówno wśród dorosłych, jak również dzieci i młodzieży. Często nie mamy pojęcia, że nasz, na co dzień uśmiechnięty, „sypiący żartami” znajomy każdego dnia zmaga się z depresją i z trudem wstaje rano z łóżka… Z chorobą tą nie poradzą sobie sport i ulubiony serial – nie jest to zwyczajna jesienna chandra. Dlatego w przebiegu depresji tak istotne jest jak najszybsze zwrócenie się po pomoc do specjalisty i wdrożenie odpowiedniej terapii. Psychoterapia – o ile mówimy o prywatnych spotkaniach – zazwyczaj generuje wysokie koszty, na które nie każdy może sobie pozwolić. Jeżeli znajdujesz się w takiej sytuacji, zastanów się nad zorganizowaniem zbiórki w sieci – na pewno wiele osób zechce pomóc Tobie i Twojemu dziecku.

Objawy depresji u dzieci

Objawy depresji mogą być różne u każdego dziecka i mieć charakter nawracający oraz przewlekły. U osób w młodym wieku ich nasilenie jest inne niż w przypadku osób dorosłych. Głównymi oznakami depresji u dziecka mogą być przede wszystkim ciągłe przygnębienie, smutek i apatia. Dziecko zamyka się w sobie, traci energię, przestają cieszyć je rzeczy, które dotychczas lubiło. Częstym objawem jest również bardzo niskie poczucie własnej wartości. Charakterystyczne mogą być również wybuchy agresji, rozdrażnienie i często nieuzasadniony występującą sytuacją płacz. Dzieci chorujące na depresję coraz bardziej izolują się od rówieśników, nawet od najbliższych koleżanek i kolegów. Zmianie ulega zachowanie w szkole, pojawiają się problemy z koncentracją. Mogą występować również zaburzenia odżywiania oraz dolegliwości somatyczne, np. bóle brzucha, głowy czy biegunka. Warto także zauważyć, że chorujące na depresję dziecko często wcale nie ujawnia swoich przeżyć i uczuć, myśląc, że i tak nie zostanie przez nikogo zrozumiane. Jeśli widzisz u swojej pociechy nawet jedno z tych zachowań, obserwuj je i staraj się nawiązać rozmowę. Może to być początek walki z depresją, będącą wyjątkowo trudnym przeciwnikiem – najważniejsze jednak, aby nie było za późno. W zaawansowanej depresji dzieci zmagają się z myślami samobójczymi, może dojść do samookaleczania, a nawet prób samobójczych.

Przyczyny depresji u dzieci

Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży są różne i w dużej mierze zależą od środowiska, w którym one dorastają. Znaczenie mogą mieć czynniki zewnętrzne, psychologiczne i biologiczne. Przyczyny środowiskowe najczęściej dotyczą sytuacji rodzinnej, odrzucenia przez rówieśników bądź trudności w szkole. Często słyszy się o dzieciach i nastolatkach wpadających w depresję w wyniku prześladowania przez inne osoby z klasy, np. z powodu trudniejszej sytuacji w domu. Wygórowane oczekiwania względem dziecka, porównywanie do innych, wyidealizowane sylwetki widoczne w Internecie – to wszystko również ma ogromny wpływ na psychikę młodego człowieka. Coraz młodsze osoby boją się również o sytuację na świecie oraz stan planety, a tym samym – o swoją przyszłość. Depresja może być również efektem jednego konkretnego wydarzenia w życiu dziecka – mówimy wówczas o depresji sytuacyjnej, która według specjalistów charakteryzuje się łagodniejszymi objawami. Do silnej depresji oraz lęków u dziecka może doprowadzić dorastanie w rodzinach dysfunkcyjnych, a także nadużycia seksualne. Większą możliwość zachorowania na tę podstępną chorobę stwierdza się też u dzieci, których rodzice lub opiekunowie chorują. W 2020 roku również sama izolacja w domu i zmiany związane z pandemią miały przełożenie na zdrowie psychiczne wielu ludzi, w tym właśnie dzieci i nastolatków. Trzeba jednak pamiętać – jak wspomnieliśmy wcześniej – że u każdego dziecka depresja może mieć inne przyczyny oraz objawy. Bardzo ważne, aby nie oceniać dziecka, m.in. mówiąc, że wyolbrzymia i „nie ma przecież w życiu żadnych problemów”. Często nie mamy pojęcia, co dzieje się akurat w jego głowie i jakie trudności przeżywa.

Dzieci z depresją według statystyk

Liczba młodych ludzi chorujących na depresję wzrasta w zatrważającym tempie – zarówno na całym świecie, jak i w samej Polsce. Z roku na rok mówi się także o coraz większej ilości prób samobójczych oraz samobójstw w środowisku dzieci i młodzieży, co jest zatrważające. Niepokojące są przede wszystkim statystyki policji – od kwietnia minionego roku do maja 2021 liczba zamachów na życie wśród młodych wzrosła o prawie jedną czwartą[1], o odebrało je sobie 107 nastolatków[2]. Granica wieku dzieci z depresją również jest coraz niższa – to już nawet ośmiolatkowie. W przypadku młodszych dzieci, są to zarówno dziewczynki, jak i chłopcy, natomiast wśród nastolatków częściej rozpoznaje się ją wśród dziewcząt. Oddział psychiatrii dziecięcej staje się miejscem, w którym pojawia się coraz więcej osób poniżej 16 roku życia. W Polsce na depresję leczy się niemal 8 tysięcy dzieci – a przecież u tak wielu pozostałych młodych ludzi nie jest ona nawet zdiagnozowana, pomimo widocznych sygnałów…

Dziecko z depresją – jak mu pomóc?

Wielu rodziców i opiekunów myśli, że tak młody człowiek nie może cierpieć na depresję, dlatego niestety jej specyficzne objawy są czasem bagatelizowane i uznawane za bunt czy oznakę dojrzewania. Jeżeli po zachowaniu swojego dziecka widzisz, że wykazuje ono objawy tej choroby, najważniejsza jest szybka reakcja w postaci rozmowy i podjęcia kolejnych kroków. Akceptacja tego, że ukochana pociecha cierpi na depresję jest dla rodziców trudna, jednak trzeba stawić jej czoła i działać w kierunku poprawy stanu psychicznego dziecka. Najważniejsze, to uwierzyć w jego problem i zaufać diagnozie. Często dzieci i nastolatki w depresji nie chcą angażować się w terapię, z myślą, że nic im już nie pomoże. Nie poradzą sobie jednak z chorobą same, dlatego ważne, abyś przekonywał swoje dziecko do leczenia i tego, że ma ono sens. Twoje wsparcie jest kluczowe w całym procesie. Regularnie rozmawiaj z dzieckiem o jego emocjach, pozwól mu głośno wyrażać to, co w danym momencie czuje. Pytaj, jak możesz mu pomóc i próbuj szukać rozwiązań razem z nim. Jeśli cały czas będziesz obok, Twoja pociecha będzie czuła, że nie jest Ci obojętna i pozostawiona z depresją sama sobie. Pokazuj jej, że rozumiesz, że jej problemy wcale nie są błahe. Dziecko czując, że ma w Tobie wsparcie niezależnie od choroby, może zyskać odwagę i siłę do walki z depresją.

Leczenie depresji u dzieci

W przypadku depresji u dziecka warto rozpocząć również spotkania ze specjalistą – psychologiem lub psychiatrą. Jego opieka w połączeniu z Twoim zainteresowaniem może przynieść pożądane efekty. Stowarzyszenie Aktywnie Przeciwko Depresji kieruje się zasadą „Wyleczysz, gdy leczysz”[3]. Leczenie depresji u najmłodszych polega przede wszystkim na psychoterapii – indywidualnej terapii, najczęściej poznawczo-behawioralnej, nastawionej na zmianę myślenia i zachowań. W niektórych sytuacjach szansę na poprawę stanu dziecka daje terapia z całą rodziną. Znaczenie ma także trening społecznych umiejętności oraz – w sytuacji dużego nasilenia objawów – farmakologia. Warto pamiętać, że farmakologia nigdy nie zastąpi terapii i zazwyczaj działania te idą ze sobą w parze. W przypadku, w którym u dziecka pojawiają się myśli lub próby samobójcze, oddział psychiatrii dziecięcej również staje się konieczny. W leczeniu depresji ważna jest również psychoedukacja rodziców i opiekunów. Przydatny może się okazać także Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży – jest on czynny siedem dni w tygodniu, 24 godziny na dobę.

Depresja dotyka zarówno dorosłych, jak i dzieci oraz nastolatków. Odpowiednie wsparcie i zrozumienie odgrywa bardzo ważną rolę w procesie leczenia tej podstępnej choroby. Im wcześniej zostaną zauważone objawy, tym większa jest szansa na szybsze i skuteczne uporanie się z nią. Najważniejsze to nie oceniać dziecka, lecz zachęcać do leczenia i pokazywać mu, że nie jest z problemem samo. Jeżeli nie jesteś w stanie pokryć kosztów psychoterapii swojej pociechy, uruchom zbiórkę na portalu crowdfundingowym. Na pewno nikt nie przejdzie obojętnie obok Twojej prośby. Pamiętaj: „Wyleczysz, gdy leczysz”!

[1] Klara Klinger, Patrycja Otto: Dzieci w depresji wołają o pomoc. Więcej prób samobójczych, https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/8165744,dzieci-depresja-proby-samobojcze-pandemia.html

[2]Katarzyna Grzelak: W roku pandemii wzrosła liczba samobójstw wśród dzieci. Polska policja pokazuje tragiczne statystyki, https://www.focus.pl/artykul/w-roku-pandemii-wzrosla-liczba-samobojstw-wsrod-dzieci-polska-policja-pokazuje-tragiczne-statystyki

[3] Anna Zielińska: Moje dziecko ma depresję, https://www.medonet.pl/ciaza-i-dziecko/choroby-dzieciece,moje-dziecko-ma-depresje,artykul,1631645.html#wyleczysz-gdy-leczysz