Jak walczyć z dezinformacją?

Dezinformacja to bardzo powszechne zjawisko – zwłaszcza w Internecie oraz innych mediach. W obliczu wojny w Ukrainie, coraz częściej mówi się o wojnie informacyjnej. Jak walczyć z dezinformacją w sieci i nie dać się złapać w pułapkę fałszywych newsów?

Czym jest dezinformacja?

Dezinformacja towarzyszy nam każdego dnia. To forma przekazu informacji, która wprowadza odbiorcę w błąd w celu osiągnięcia korzyści. Mogą to być m.in. korzyści finansowe czy polityczne. Dawniej nazywano ją propagandą i manipulacją – wciąż jednak działa ona właśnie w taki sposób. Częścią dezinformacji są tzw. fake newsy w Internecie. To nieprawdziwe bądź przeinaczone wiadomości, zazwyczaj o sensacyjnym charakterze. Fake newsami mogą być również całe kanały informacyjne. Powstają one zarówno celowo, jak i z powodu braku czasu na weryfikację informacji.

Fałszywą treść, mającą wywołać dezinformację, wyróżnia m.in.:

·       brak źródła, autora i jakichkolwiek informacji na ich temat;

·       chwytliwy, krzykliwy nagłówek – tzw. clickbait;

·       bulwersujący, sensacyjny lead;

·       emocjonalny i pełen błędów język;

·       fotografie wzbudzające negatywne emocje.

Człowiek jest podatny na manipulację, dlatego często nie potrafi rozpoznać, czy dana treść jest prawdziwa. Każdą przeczytaną informację powinniśmy weryfikować – nawet, jeśli pochodzi ona ze źródła, które uważamy za wiarygodne. Niektóre serwisy społecznościowe mocno szerzą dezinformację. Warto zatem ufać swojej intuicji, jeżeli czujemy, że możemy być zmanipulowani.

Co to jest trollowanie?

Na użytkowników sieci wpływa się również poprzez tzw. trollowanie. To zachowanie antyspołeczne, polegające na publikowaniu w sieci nieprawdziwych, często ośmieszających informacji. „Troll” udaje kogoś, kim nie jest, aby wytrącić z równowagi odbiorców danego przekazu. Często zajmuje on wyłącznie jedno, określone stanowisko i udziela się tylko w danym temacie. Największy sukces odnosi właśnie wtedy, gdy rozpoczynamy z nim dyskusję. Trollowanie to w dużej mierze prowokacja, linkowanie do szokujących stron czy ośmieszanie widza. Informacje rozpowszechniane przez tzw. „trolle” to zawsze treści nieautentyczne i kontrowersyjne.

Wojna w Ukrainie to także wojna informacyjna. Dezinformacja jest jedną z broni przeciwnika. Jeżeli chcesz wesprzeć jej obywateli, możesz przekazać darowiznę na istniejące już zbiórki bądź założyć swoją własną.

Zawsze sprawdzaj źródło

Chcąc walczyć z dezinformacją, staraj się kierować zasadą „brak źródła – brak zaufania”. Jeżeli dana treść nie wydaje Ci się do końca prawdziwa, sprawdzaj, skąd dokładnie pochodzi. Jeżeli pod wiadomością podane jest źródło, możesz śmiało skontaktować się z nim bezpośrednio. Dopytaj o szczegóły, poproś o wyjaśnienie niezrozumiałych kwestii i o komentarz w sprawie. Wówczas będziesz mieć pewność co do przeczytanej informacji.

Sprawdzaj kilka źródeł wiadomości

Zanim rozpowszechnisz dalej przeczytaną informację, sprawdź kilka jej źródeł. Lepiej nie udostępniać treści, które nie wydają się nam autentyczne. Jej wersje mogą różnić się między sobą w zależności od portalu. Może się okazać, że w innym miejscu w Internecie sprawa przedstawiona jest w całkowicie odmienny sposób. Wiarygodne informacje zawierają m.in. wypowiedzi niezależnych ekspertów. Jeśli w danym tekście znajdują się wyłącznie opinie, warto przyjrzeć się mu jeszcze w innych źródłach. Porównanie tematu na kilku różnych stronach pozwoli ocenić, czy przeczytany początkowo tekst był prawdziwy.

Nie zwracaj uwagi na „share’y” i polubienia

Przeglądając portale społecznościowe, często skupiamy się na ilości „lajków” oraz
share’ów” pod danym wpisem. Polubienia i udostępnienia to jednak nie wszystko. Chcąc walczyć z dezinformacją, lepiej nie sugerować się ich liczbą. To, że wielu odbiorców „lubi” daną treść, nie znaczy, że jest ona wiarygodna. Wiele osób klika „lajka” już po samym przeczytaniu chwytliwego nagłówka. Dużą część polubień mogą stanowić również te od fałszywych kont.

Sprawdzaj konta udostępniające newsy

Widząc newsa w Internecie, warto zweryfikować również użytkownika, który go opublikował. Nierzadko okazuje się, że wpis został wygenerowany przez fałszywe konto. Bardzo często są one tworzone masowo – tak, jak ma to miejsce w związku z wojną w Ukrainie. Ich głównym celem jest rozpowszechnianie dezinformacji oraz wprowadzanie paniki i zamętu wśród odbiorców. Fake newsy w Internecie publikowane są w dużej mierze właśnie przez takie profile. Widząc podejrzaną treść, sprawdź konto autora i przejrzyj inne publikowane na nim wpisy. Jeżeli znajdziesz na nim inne podobne treści, prawdopodobnie trafiłeś na konto propagandowe.

Zwróć uwagę na język

Język fake newsów często jest nielogiczny i pełen błędów – m.in. ortograficznych oraz językowych. Pewne zdania mogą nie mieć sensu i brzmieć niezrozumiale – mimo, że napisane są po polsku. To właśnie często odróżnia daną informację od tej wiarygodnej. Jeżeli tekst wygląda w ten sposób, całkiem możliwe, że został napisany przez boty i komórki do dezinformacji. Już samo jego czytanie nie jest przyjemne. Wówczas warto poszukać danego tematu w innych źródłach i porównać ze sobą teksty.

Włącz myślenie krytyczne

Czytając artykuły i newsy w mediach, staraj się myśleć krytycznie. Dopóki nie poznasz bezpośredniego źródła, podchodź do danego tematu z dystansem. Nie wszystko, co widzimy w sieci, jest prawdziwe i warto zawsze o tym pamiętać. Czujnym należy być nawet, jeśli wcześniej dana strona podawała wiarygodne informacje. Nigdy nie mamy pewności, czy tym razem nie jesteśmy ofiarą dezinformacji. Przeglądając wiadomości, nie kieruj się emocjami. Widząc sensacyjny nagłówek, często wyłączamy racjonalne myślenie. Właśnie na tym zależy autorowi, który rozpowszechnił fałszywą informację.

Sprawdzaj nie tylko treści, ale i grafiki

Grafiki, które widzimy w Internecie, bardzo często przedstawiają nieistniejące osoby bądź wydarzenia, które nigdy nie miały miejsca. Przerobienie zdjęcia lub stworzenie całkowicie nowego ujęcia nie stanowi w dzisiejszych czasach problemu. Sztuczna inteligencja jest w stanie stworzyć grafiki na potrzeby danego tekstu całkowicie od zera. Dlatego właśnie tak ważne jest weryfikowanie wszystkiego, co pojawia się w mediach społecznościowych i na stronach internetowych. Warto sprawdzać wiarygodność nie tylko samych tekstów, ale również zdjęć. Jednym z najlepszych sposobów jest wrzucenie danej fotografii do wyszukiwarki Google. Może się wówczas okazać, że zdjęcie, które dodano do wpisu z poprzedniego dnia, dotyczyło wydarzeń sprzed kilku lat.

Wiesz już, co to jest trollowanie, czym jest dezinformacja i jak możesz z nią walczyć. Przeglądając treści w Internecie, zawsze podchodź do nich z dystansem. Czasem warto poświęcić odrobinę czasu na zweryfikowanie informacji. Wówczas mamy pewność, że rozpowszechniając ją dalej, nie wprowadzimy nikogo w błąd. Celem dezinformacji jest przekazywanie społeczeństwu szkodliwych i fałszywych treści, przez które podejmie ono błędne kroki. Są one korzystne wyłącznie dla podmiotu dezinformującego. Warto pamiętać o tym za każdym razem, kiedy korzystamy z social mediów czy portali informacyjnych.