Scam zbiórkowy i inne oszustwa- najważniejsze informacje

Darowizny na cele charytatywne przynoszą wiele dobrego. Dzięki nim miliony osób na całym świecie ma szansę na powrót do zdrowia, czy poprawę jakości swojego życia. Niestety, jak wszędzie i tu pojawiają się osoby, które próbują wykorzystać sytuacje dla własnych korzyści, np. udając legalne organizacje charytatywne. Zbiórkowy scam to poważny problem, z którym warto się zapoznać, aby nie paść jego ofiarą i móc bezpiecznie lokować swoje darowizny. Z artykułu dowiesz się jak rozpoznać oszustwo i co zrobić, jeśli na nie trafisz. Ponadto przedstawimy kilka oszustw, o których każdy powinien usłyszeć.

Oszuści podszywają się pod organizacje non-profit lub w inny sposób, próbują przekonać ludzi do przekazania im pieniędzy. Namawiają darczyńców do przekazywania pieniędzy online, osobiście lub przez telefon, manipulując i wykorzystując naiwność odbiorcy. 

Chociaż tego typu oszustwa mogą występować w dowolnym czasie i miejscu, ich nasilenie następuje w czasie klęsk żywiołowych, niepokojów społecznych lub innych tragedii. Społeczeństwo w takich momentach, jest bardziej skłonne do przekazywania środków na rzecz innych, a wśród wzrostu ilości powstałych inicjatyw charytatywnych, łatwiej uśpić czujność darczyńców.

Przezorny, zawsze ubezpieczony, czyli jak bezpiecznie przekazać darowiznę?

W miarę wzrostu liczby nieuczciwych zbiórek ważne jest, aby zawsze je sprawdzać,  zadawać odpowiednie pytania i przekazywać darowizny wyłącznie na cele, które znasz i którym ufasz.

Poniżej znajdziesz kilka wskazówek, które pomogą Ci uniknąć oszustw w Internecie, przez telefon i osobiście:

• Zanim przekażesz choćby grosz na cele charytatywne, sprawdź, czy organizator jest tym, za kogo się podaje. Na stronie https://www.biznes.gov.pl/pl/wyszukiwarka-firm/  znajdziesz wykaz wszystkich legalnie działających organizacji pożytku publicznego, które możesz wyszukać po nr NIP lub KRS. 
• Jeśli nie przekazujesz środków bezpośrednio oficjalnej organizacji non-profit, zapytaj, w jaki sposób fundusze zostaną wykorzystane i co stanie się z ewentualną nadwyżką wpłat (np. czy zostaną one zwrócone darczyńcom, wykorzystane na pokrycie kosztów administracyjnych, czy też przekazane innej organizacji?). Nie bój się zadawać pytań.
• Jeżeli przekazujesz datki na cele charytatywne za pośrednictwem witryny crowdfundingowej, takiej jak Pomoc.pl, staraj się przekazywać je tylko kampaniom oznaczonym, jako zweryfikowane. Masz wtedy pewność, że organizacja, na rzecz której zbierane są fundusze, rzeczywiście istnieje i działa legalnie, publikuje cykliczne sprawozdania finansowe, a wszystkie przekazane na jej rzecz darowizny można odliczyć od podatku, a organizatorzy prywatni, identyfikują się autentycznymi danymi osobowymi.
• Przekaż darowiznę tylko na cele, które znasz i którym ufasz. Może to być charytatywny turniej piłkarski w Twojej okolicy, zbiórka koszulek dla dziewczęcej drużyny koszykarskiej lub ogólnospołeczna akcja na rzecz odbudowy po powodzi.

Jak rozpoznać oszustwo charytatywne

Wraz ze wzrostem liczby oszustw na cele charytatywne warto poznać znaki ostrzegawcze. Nie przekazuj środków żadnej organizacji, stosującej następującą taktykę:

• Fałszywe wiadomości z podziękowaniami: czasami oszust zadzwoni lub wyśle ​​e-mail do osoby, dziękując jej za wkład, którego nigdy nie przekazał, a następnie prosząc o płatność. Jeśli otrzymasz podziękowania za darowiznę, której nie pamiętasz, nie podawaj żadnych informacji finansowych ani nie klikaj podejrzanych linków.
• Nienaturalnie sentymentalny język: Często oszuści przedstawiają rozwlekłą, łzawą historię nakłaniającą darczyńców do przekazywania darowizn. Podają jednak niewiele szczegółów na temat sposobu wykorzystania tych środków.
• Proszenie o podanie danych osobowych: nigdy nie należy podawać przez telefon danych osobowych, takich jak dane konta bankowego czy numer karty kredytowej. Obecnie większość organizacji charytatywnych oferuje bezpieczne sposoby płatności na swoich stronach internetowych lub za pośrednictwem witryny finansowania społecznościowego.
• Fałszywe dane kontaktowe: oszuści mogą tworzyć domeny internetowe, podszywające się pod prawdziwe strony organizacji charytatywnych. imitując ich kolorystykę i nazewnictwo. Zawsze zwracaj uwagę na adresy internetowe, które mogą celowo upodabniać się do tych istniejących. Upewnij się, że e-mail pochodzi z domeny organizacji non-profit. Sprawdź, czy adres e-mail jest wymieniony w witrynie.
• Taktyka nacisku: większość organizacji non-profit zatrudnia zespół pełnych pasji wolontariuszy, którzy będą szanować Twój czas, przestrzeń i portfel. Jeśli rzekoma organizacja non-profit nie przyjmuje odpowiedzi „nie”, oznacza to czerwoną flagę.
• Jeśli coś wydaje się podejrzane, prawdopodobnie takim jest. Jeśli osoba podczas rozmowy telefonicznej prosi Cię o przekazanie środków w niestandardowy sposób (np. poprzez linki zewnętrzne, przekaz pieniężny), jeśli musisz dotrzymać dowolnego terminu (większość organizacji non-profit zbiera fundusze przez cały rok) lub jeśli w e-mailu są błędy gramatyczne i ortograficzne, nie przekazuj darowizny na rzecz takiej organizacji.

Rzeczywiste oszustwa, które otworzą ci oczy

Liczba oszustw, do których dochodzi w Internecie, jest bardzo zróżnicowana. Jednak w ostatnich latach można wyróżnić trzy charakterystyczne sposoby wyłudzania pieniędzy:

1. Oszuści podszywający się pod prawdziwe  firmy i oganizacje charytatywne

Oszuści tworzący fake-owe organizacje są dość łatwi do wykrycia. Możesz to zweryfikować, przeszukując ogólnodostępną  bazę ngo lub skorzystać z wyszukiwarki nr KRS. Dlatego też niektórzy idą o krok dalej i podszywają się pod istniejące już i zaufane organizacje. W czerwcu 2022 roku głośno zrobiło się o kampanii SMS-owej w ramach której oszuści podszywali się pod InPost. W treści SMS-a stosowali nieśmiertelny numer “na dopłatę do paczki”. 

Link w sms-ie prowadził do fałszywej bramki płatności. Jeśli ofiara przekazała dane, o które pytała ją fałszywa strona, to traciła zdecydowanie więcej niż 1,99 PLN.

W kwietniu 2022 roku oszuści postanowili wykorzystać fakt, iż właśnie zaczął się okres zwrotów nadpłaconego podatku przez Urzędy Skarbowe i rozesłali do Polaków maile, w których podszyli się pod Ministerstwo Finansów.

Tutaj kluczowe było rozpoznanie adresu nadawcy maila, który na pierwszy rzut oka wyglądał podejrzanie. Tym, którzy to przeoczyli i weszli w link, wyświetliła się strona, wyłudzająca dane karty płatniczej i kod do autoryzowania transakcji kartą. W ten sposób wielu straciło całe swoje oszczędności.

2. Oszustwa związane z pomocą w przypadku klęsk żywiołowych 

Z powodu kryzysu klimatycznego latem 2022 roku nasiliły się klęski żywiołowe i spowodowały bezprecedensowe szkody w całej Unii Europejskiej. W Polsce w wielu regionach doszło do szeregu wyniszczających pożarów, fal ekstremalnych upałów, susz i niszczycielskich wichur. Po klęsce żywiołowej społeczeństwo staje się niezwykle hojne. Niestety, zazwyczaj wiąże się to ze wzrostem liczby oszustw. W internecie pojawiło się wiele zbiórek na pomoc pogorzelcom i ofiarom porywistych wiatrów. Wśród nich niestety znalazły się też fakowe inicjatywy, żerujące na tragedii i dobroci darczyńców.

Jak to rozpoznać: W takich przypadkach społeczeństwo powinno zachować szczególną ostrożność podczas przekazywania datków za pośrednictwem linków wysyłanych w wiadomościach SMS lub mediach społecznościowych, decydując się zamiast tego na przekazywanie datków za pośrednictwem oficjalnej strony internetowej organizacji lub zaufanych podmiotów.

3. Oszustwa w czasie wojny lub innej tragedii

Podczas kryzysu humanitarnego liczba oszustw internetowych ma tendencję do eskalacji. Dlatego wtedy należy zachować podwójną czujność.

Pod koniec marca 2022 roku, czyli zaledwie miesiąc po wybuchu wojny na Ukrainie, pojawiło się już 196 raportów o fałszywych stronach internetowych twierdzących, że zbierają fundusze na pomoc ofiarom konfliktu. W niektórych przypadkach oszuści podawali się za Władimira Kliczko, którego brat Witalij jest burmistrzem Kijowa.

Oszuści najczęściej wysyłali e-maile z prośbą do potencjalnych darczyńców, twierdząc, że pieniądze zostaną wykorzystane na wsparcie uchodźców lub innych ofiar. Te e-maile zawierały łącza do złośliwych witryn internetowych, które kradły dane osobowe i finansowe darczyńców.

Oszuści korzystają też z popularności zbiórek internetowych na leczenie osób chorych lub pomoc dla zwierząt. W czerwcu 2023 roku komenda policji w Sochaczewie otrzymała zgłoszenie od jednego z internetowych serwisów zbiórkowych , informujące o podejrzeniu fałszerstwa w dokumentach używanych przez mieszkankę powiatu. Kobieta, walcząca z różnymi typami nowotworów, była beneficjentką dwóch zbiórek w  serwisie- jedna zakończyła się po osiągnięciu założonej kwoty, natomiast druga została zablokowana z powodu wątpliwości co do autentyczności przesłanych dokumentów.

Dodatkowo kobieta otrzymała wsparcie od fundacji zajmującej się pomocą osobom chorym onkologicznie, gdzie utworzono konto i przeprowadzono dwie publiczne zbiórki. 

W trakcie śledztwa okazało się, że dokumenty przedstawione przez podejrzaną różniły się od oryginałów wydanych przez placówki medyczne. 33-letnia kobieta używała również dokumentów z pieczątkami lekarzy, których pacjentką nigdy nie była.

Podejrzenie dotyczyło oszustwa wobec setek osób w Polsce i za granicą. W wyniku dochodzenia postawiono jej 480 zarzutów.

Jesteś ofiarą oszustwa? Co zrobić?

Niestety, nawet jeśli zachowasz czujność i zawsze będziesz stosować się do zasad bezpieczeństwa, możesz zostać oszukany. Jeśli jesteś ofiarą takiego przestępstwa, skontaktuj się z policją lub wydziałem do walki z cyberprzestępczością.

• W przypadku, gdy zbiórka została utworzona w zaufanym serwisie crowdfundingowym, niezwłocznie skontaktuj się z nim. Witryny zbierające fundusze, takie jak Pomoc.pl, mają zespół ds. bezpieczeństwa, z którym możesz się skontaktować w dowolnym momencie, dzwoniąc na infolinię lub wysyłając e-maila. Podaj wszelkie informacje, które mogą wydawać się ważne. Ułatwi to platformie ponowną weryfikację zbiórki. 
• Udostępnij wszelkie informacje związane z oszustwem w swoich social mediach. Twoje zgłoszenie może pomóc innym darczyńcom uniknąć tego samego oszusta.
• Jeśli reprezentujesz organizację, pod którą podszywa się oszust, jak najszybciej powiadom organy ścigania. Powiadom swoich użytkowników o zaistniałym incydencie oraz wszystkich tych, którzy już wsparli zbiórkę. Napisz post na blogu, wyślij e-mail i wykorzystaj media społecznościowe, aby rozgłosić informacje o potencjalnych oszustach podszywających się pod Twoją organizację. Przypomnij darczyńcom, aby nigdy nie podawali danych osobowych związanych z instytucjami finansowymi, numerami ubezpieczenia społecznego ani innych szczegółów przez telefon lub gdziekolwiek w Internecie. 

Internet jest narzędziem, przy pomocy którego można zmieniać świat. Jest też doskonałą pożywką dla oszustów, którzy często nie mają skrupułów, by wzbogacić się na tragedii innych. Dlatego ważne jest, aby zawsze być czujnym, sprawdzając każdą organizację stojącą za kampanią zbierania funduszy. 

Twórcy akcji charytatywnych nieustannie dzielą się swoimi kampaniami na wielu platformach, ponieważ próbują zebrać fundusze na ważne cele. Jeśli znalazłeś kampanię udostępnioną Ci prywatnie (np. za pośrednictwem wiadomości na Facebooku, SMS-a lub e-maila) sprawdź, czy nie nie ma tam czerwonych flag.